Am Anfang war das Wort, dann kam sofort der Kommentar.

Fatih Culhacılar

Students for Fair Admissions, Inc. v. President and Fellows of Harvard College Kararının İncelemesi
 


 
 Fatih Culhacılar
 

* Karar, Harvard ve North Carolina Üniversitelerinin öğrenci alırken oluşturdukları değerlendirme kriterlerine ilişkindir.

Students for Fair Admissions, Inc. v. President and Fellows of Harvard College Kararının İncelemesi

Aydın Furkan Kaynak

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku “Gerçekten” Dönüştürebilir Mi?
 


 Aydın Furkan Kaynak

* Sayın H. Kaan Canan’ın Şerh’te yayınlanan “Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku Dönüştürebilir Mi?” başlıklı makalesi

 1

, hukukçuların hazırlanmaları gereken yeni (ve şimdilik son) sınavın hukuk eğitim sistemimizi dönüştürme potansiyelini ele alıyor.

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku “Gerçekten” Dönüştürebilir Mi?

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku Dönüştürebilir Mi? H. Kaan Canan* Hukuk mesleklerine giriş sınavı yönetmeliği yayınlandı.

Halil Kaan Canan

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku Dönüştürebilir Mi?


 H. Kaan Canan

* Hukuk mesleklerine giriş sınavı yönetmeliği yayınlandı. Artık hukuk mezunları mesleklerine dair sınavlara girmeden, stajlarına başlamadan evvel bir “teste” daha tabi tutulacaklar. Sınav, özellikle bu sınava girmek zorunda kalmayacak hukukçular tarafından çok zamandır istenen bir şeydi.

Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı Türkiye’de Hukuku Dönüştürebilir Mi?

Anayasa Yapımının Anayasa Gerçekliği Üzerindeki Sınırlı Etkisi Alman Anayasası’nın Yürürlüğe Girişinin 75. Yıl Dönümünde Türkiye’deki Yeni Anayasa Tartışmaları İçin Çıkarılacak […]

Kubilay Yalçın

Anayasa Yapımının Anayasa Gerçekliği Üzerindeki Sınırlı Etkisi


 Alman Anayasası’nın Yürürlüğe Girişinin 75. Yıl Dönümünde Türkiye’deki Yeni Anayasa Tartışmaları İçin Çıkarılacak Dersler


 Kubilay Yalçın

* 1982 Anayasası’nın yerine geçecek yeni ve “sivil” bir anayasa yapılması talebi, anayasa metninde yapılacak değişikliklerin somut siyasi sorunlar üzerinde etki edeceği iddiasıyla belirli

Anayasa Yapımının Anayasa Gerçekliği Üzerindeki Sınırlı Etkisi

Sürekli Ulaşılabilirlik Ve Türk Hukukunda Ulaşılabilir Olmama Hakkı* Tuğçe Kaya** Avrupa ülkelerinin büyük bir kısmı, bir süredir işçinin ulaşılabilir olmama […]

Tuğçe Kaya

Sürekli Ulaşılabilirlik Ve Türk Hukukunda Ulaşılabilir Olmama Hakkı
 

*

 Tuğçe Kaya

** Avrupa ülkelerinin büyük bir kısmı, bir süredir işçinin ulaşılabilir olmama hakkının gerekliliğini konuşuyor ve art arda bu hakkı tanıyan yasal düzenlemelere gidiyor. Avrupa Parlamentosu da işçinin ulaşılabilir olmama hakkının Birlik düzeyinde tanınmasına yönelik çağrıda bulundu.

Sürekli Ulaşılabilirlik Ve Türk Hukukunda Ulaşılabilir Olmama Hakkı

Şerh

------------------------------------------------------------------------

### ****Students for Fair Admissions, Inc. v. President and Fellows of Harvard College Kararının İncelemesi**** {#students-for-fair-admissions-inc.-v.-president-and-fellows-of-harvard-college-kararının-incelemesi .wp-block-heading .has-text-align-center}

##### [****Fatih Culhacılar****]{.mark .has-inline-color style="background-color: rgba(0, 0, 0, 0);"}[\*]{.mark .has-inline-color style="background-color:rgba(0, 0, 0, 0);color:#821818"} {#fatih-culhacılar .wp-block-heading .has-text-align-center}

<figure class="wp-block-image aligncenter size-large is-resized">
<img
src="http://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/festinalente_dark_blue_fountain_pen_drawing_of_a_three-person_fbef24aa-7a46-49c0-818c-25e751cc294a_3-1-e1721061030217-1024x512.png"
class="wp-image-575" style="width:292px;height:auto" loading="lazy"
decoding="async"
srcset="https://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/festinalente_dark_blue_fountain_pen_drawing_of_a_three-person_fbef24aa-7a46-49c0-818c-25e751cc294a_3-1-e1721061030217-1024x512.png 1024w, https://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/festinalente_dark_blue_fountain_pen_drawing_of_a_three-person_fbef24aa-7a46-49c0-818c-25e751cc294a_3-1-e1721061030217-300x150.png 300w, https://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/festinalente_dark_blue_fountain_pen_drawing_of_a_three-person_fbef24aa-7a46-49c0-818c-25e751cc294a_3-1-e1721061030217-768x384.png 768w, https://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/festinalente_dark_blue_fountain_pen_drawing_of_a_three-person_fbef24aa-7a46-49c0-818c-25e751cc294a_3-1-e1721061030217.png 1232w"
sizes="(max-width: 1024px) 100vw, 1024px" width="1024" height="512" />
</figure>

> Kararın yazar tarafından hazırlanmış geniş bir özetini
> [buraya](http://serh.org/wp-content/uploads/2024/07/1-Karar-Ozeti.pdf){.ek-link}
> tıklayarak indirebilirsiniz.

Karar, Harvard ve North Carolina Üniversitelerinin öğrenci alırken
oluşturdukları değerlendirme kriterlerine ilişkindir. Üniversitelerin
öğrenci alımını yapan komisyonlar değerlendirme yaparken aday
öğrencilerin farklı alanlardaki beceri ve kişisel özelliklerinin yanı
sıra ırklarını da dikkate almaktadır. Başvurucu Students for Fair
Admissions (Adil alımı savunan öğrenciler), adayların ırkının öğrenci
alımında dikkate alınmasının Anayasa'nın eşitliği esas alan 14.
maddesine (*amendment*) aykırı olduğunu iddia etmiştir. Anayasa
Mahkemesi de öğrenci alımında adayların ırkının dikkate alınmasının
Anayasa'ya uygun olup olmadığını kararında incelemiştir.

Harvard gibi prestiji yüksek üniversitelere kabul almanın parlak bir
gelecek ile eş anlamlı olmasından ötürü üniversiteye girmek için adaylar
arasında çetin bir yarış gerçekleşmektedir. Bu yarışın çetin olması bazı
zengin aileleri çocuklarının iyi üniversitelerden kabul alması için hile
yapmaya dahi itmektedir. 2019 yılında William Singer adlı bir kişinin
başında olduğu bir danışmanlık şirketinin öğrenci alım
komisyonundakilere rüşvet verdiği, üniversiteye giriş sınavında hile
yaptırdığı, kabul almayı kolaylaştırmak için kendisine başvuran
ailelerin çocuklarını sporcuymuş gibi gösterdiği ortaya
çıkarılmıştır.^[1](#15d0d6cb-82c2-4a1d-947f-2ed23d3fecd2){#15d0d6cb-82c2-4a1d-947f-2ed23d3fecd2-link}^
FBI, zengin ailelerin, çocuklarını iyi bir üniversiteye yerleştirmek
için Singer'a bu hizmetleri karşılığında 6.5 milyon dolara kadar para
verdiğini tespit
etmiştir.^[2](#324ee4c9-7bb1-479e-b8df-25bbfd88983c){#324ee4c9-7bb1-479e-b8df-25bbfd88983c-link}^
İyi üniversitelere kabul almanın zengin aileler için dahi bu denli
önemli olduğu ABD'de adayların ırkının öğrenci alımını yapan komisyon
tarafından göz önünde tutulması eşit koşullarda yarışma isteği olan bazı
öğrenci gruplarının tepkisine yol açmış ve konu Anayasa Mahkemesine
taşınmıştır. Anayasa Mahkemesi de ayrımcılık konusunda geliştirdiği
içtihatlara dayanarak ABD'deki devlet üniversitelerinin ırka ilişkin
pozitif ayrımcılığının Anayasa'ya uygun olup olmadığına karar vermeye
çalışmıştır. 

Mahkemenin bu konuda tutarlı içtihatları olmasına rağmen jürilerin
yedisi kararlarını verirken farklı gerekçeler kullanmışlardır.
Yargıçların benzer içtihatlara atıf yapmasına rağmen farklı kararlar
vermesinin sebebi yorum farklılığıdır. Yargıçların yorum farklılığına
neden olan uyuşmazlık konusu, üniversitelere öğrenci alımlarında
azınlıkta olan ırklar (*azınlıkta kalan ırklara mensup olanları ifade
etmek için bundan sonra sadece azınlık kelimesini kullanacağım*) lehine
yapılan ayrımcılığın Anayasa'nın 14. maddesine uygun olup olmadığına
ilişkindir. Mahkemenin kararını değerlendirmeden önce Anayasa'nın ilgili
maddesine bakabiliriz. 

Anayasa'nın mezkur maddesinin Türkçeye çevirisi şu şekildedir: 

> Hiç bir eyalet, Birleşik Devletler vatandaşlarının ayrıcalık ve
> bağışıklıklarını kısıtlayacak yasa yapmayacak veya uygulamayacak, ve
> hiç bir eyalet yasal gerekler yerine getirilmeden bir kişiyi
> yaşamından, özgürlüğünden ya da malından yoksun etmeyecek; ya da kendi
> yargı yetkisi içindeki bir kişiyi, yasaların eşit koruması dışında
> bırakmayacaktır.^[3](#cfe14cd2-f233-4428-b9cc-e432bdf3d2d8){#cfe14cd2-f233-4428-b9cc-e432bdf3d2d8-link}^

Yasanın lafzı bizi mutlak eşitliğe götürecek olsa da bu her zaman
istenilen adil sonuçları yaratmadığından Anayasa Mahkemesi adaleti
sağlamak için bazı ayrımcılıkların yapılabileceği yönünde içtihatlar
oluşturmuştur. Bu tür ayrımcılığa pozitif ayrımcılık (*affirmative
action*) diyen mahkeme, üniversitelerin öğrenci alımında sınırlı da olsa
ayrımcılık yapmasına izin vermiştir. Hangi durumlarda ayrımcılık
yapılacağını belirlemeye çalışan mahkeme *strict scrutiny* adlı bir test
geliştirmiş ve ayrımcılık taleplerinin bu testten geçmesi koşuluyla
Anayasa'ya uygun hale geleceğini belirtmiştir. *(Strict Scrutiny
testinin aşamalarını kararın özetinde anlattığım için burada tekrar
anlatmayacağım)*

Öncelikle Harvard Üniversitesinin bir kamu kurumu olduğunu ve
masraflarının bir kısmının bütçeden karşılandığını belirtmek gerekir.
Üniversitenin bu niteliği aday öğrencileri keyfi şekilde
değerlendirmesini engellemektedir. Üniversitenin belirlediği kriterler
kanunlara aykırı olmamalıdır. Üniversite, adaylar arasında eşitliği
gözettikçe Anayasa'ya uygun hareket etmiş olacaktır. Somut uyuşmazlıkta
üniversite, azınlıklar lehine ayrımcılık yaptığından Anayasa'yla korunan
eşitlikten sapmıştır. Üniversite bunun gerekçelendirmesini yapmak
zorundadır. 

Harvard Üniversitesinin temsilcileri ve çoğunluk kararına karşı oy veren
yargıçlar ırk temelli değerlendirmenin Anayasa'ya uygun olduğunu
düşünmektedirler. Çünkü azınlıklar lehine yapılan ayrımcılıkta devletin
ikna edici bir yararının olduğunu ve bu yarar için kullanılan yöntemin
yani öğrenci alımında ırka bakılmasının gerekli olduğunu düşünmekte ve
başkalarının haklarını en az ihlal eden yöntemin de bu olduğunu
savunmaktadırlar.

Karşı oy veren yargıçlar, azınlıklara karşı ayrımcılığın eşitliğe aykırı
olmadığı iddialarını genel olarak iki olguya dayanarak gerekçelendirmeye
çalışmıştır. İlk olgu azınlıkların eğitimi düşük kişiler arasında ve
ekonomik durumu kötü mahallelerde büyüdüklerine ilişkindir. Kanaatimce,
bu tür açıklamalar ırk temelli ayrımcılıkla ilgili savunmalarda yer
almamalıdır. Eğer üniversiteler bu tür eşitsizliklerin adayların sorumlu
tutulamayacakları şekilde eğitim seviyelerini etkilediğini düşünüyorsa
adayların ırkına bakmak yerine refah durumuna, ailesinin üniversiteye
gidip gitmediğine ya da okuduğu lisenin eğitim düzeyini tespit edip ne
ölçüde başarılı öğrenciler yetiştirdiğine bakabilir. Bu verilere bakıp
dezavantajlı tarafta olanlara üniversiteye girişte pozitif ayrımcılık
yapılması adayların ırklarına bakarak değerlendirme yapmaktan daha
isabetli sonuçlar doğuracaktır. 

Fırsat eşitsizliğini düzeltmek için ırka dayalı bir ayrımcılık yapılırsa
maddi durumu iyi olmayıp başarılı olan beyazların maddi durumu yine iyi
olmayıp başarılı olan azınlıktaki öğrencilerin biri tarafından elenmesi
için makul bir sebep oluşmaz. Örneğin varlıklı bir ailesi olmayan beyaz
tenli Cherly Hapwood, üstün başarısına rağmen azınlıklara tanınan
ayrıcalıktan dolayı hukuk fakültesine kabul edilmemiştir. Kendisi yerine
daha düşük puanlı Afrika ya da Meksika kökenli öğrenciler
alınmıştır.^[4](#0e0ad0c1-021f-4467-9332-8595e9dc5b31){#0e0ad0c1-021f-4467-9332-8595e9dc5b31-link}^
Üniversiteye kabul edilen öğrenci sayısı sınırlı olduğu için kazananlar
birilerini elemek zorundadır. Burada herkesin kazandığı bir sonuç
yoktur. Birileri kazanırken diğerleri elenmektedir. Elenen kişinin de
fırsat eşitsizliğinden mustarip olmamasına dikkat edilmesi
gerekmektedir. Fırsat eşitsizliğini düzeltmek amacıyla üniversiteye
kabul aşamasında eşitsizlikten mustarip olup olmadığına bakılmadan
ırkından dolayı bir adayın avantajlı sayılması uygulamanın amacıyla
çelişir. Bu yüzden fırsat eşitsizliğine ilişkin gerekçelerin ırk temelli
ayrımcılıkta kullanılmaması gerektiğini düşünüyorum.

Karşı oyda belirtilen diğer bir iddia ise öğrenci çeşitliliğini
sağlamaktır. Bu gerekçe Anayasa Mahkemesi tarafından bir süre ayrımcılık
için makul bir sebep olarak düşünülmüştür. Öğrenci çeşitliliğinin
sağlanmaya çalışılmasının birçok sebebi vardır. Bunları tüketmek
amacıyla olmasa da mahkemelerde kullanılanlardan birkaçını
belirtebilirim. Örneğin bir ırkın getiremeyeceği bilgi ve deneyimin
diğer ırklar tarafından üniversiteye getirilmesi, farklı ırktan olan
insanların kaynaştırılması veya azınlıktaki öğrencilerin iyi okullarda
okuduktan sonra beyazların istihdam edilebildiği her yerde çalışabilmesi
sağlanarak azınlıkların devlet kurumlarına aidiyetinin artırılması.
Öğrenci çeşitliliğinin sağlanmasının birden fazla yolu vardır, bunlardan
sadece biri ırktır. Farklı ülkeden, şehirden, dinden veya ekonomik
sınıftan gelen insanlar da ırkın yarattığı çeşitliliğe benzer bir
çeşitlilik oluşturabilir. Irk ile sağlanmak istenen çeşitlilik neden
Ortodoks ve Katolik ya da dindar ve ateist öğrenciler için de sağlanmaya
çalışılmasın? Böyle bir çeşitlilik de üniversitedeki öğrencilere fayda
sağlayabilecektir. 

Ancak, ırksal çeşitliliğin sağlayabileceği bir fayda diğer
çeşitliliklerin sağlayabileceğinden farklıdır. Bu fayda, ırktaşlarının
devletin iyi üniversitelerde okuyabildiğini ve devletin önemli
kurumlarında çalışabildiğini görmesiyle bireylerin hukuka itaatinin
artmasıdır. Eğer devletin önemli kurumlarında yer alanların ırk
çeşitliliği toplumun huzur içinde yaşaması için gerekiyorsa burada
devletin ikna edici bir çıkarının olduğunu ve bu çıkarın ırksal
ayrımcılıkla sağlanması gerektiğini söyleyebilirim. Aynı durum diğer
çeşitlilik durumları için de söz konusudur. Eğer toplumda devletin
kurumlarında çalışanların arasında din çeşitliliğinin olması gerektiğine
ilişkin talep kayda değerse ve gerçekleştirilmediği takdirde hukuka
itaatsizlik artıyorsa din çeşitliliğinin sağlanması için de gerekli
adımlar atılabilir.

Mevcut kararda, azınlıkta olanların bu düşüncede olduğu ortaya
koyulmamıştır. Bu yüzden karşı oy kullanan yargıçların, öğrenci
çeşitliliğinde devletin ikna edici bir çıkarının olduğu iddiası da tam
olarak gerekçelendirilememiştir. Sonuç olarak Anayasa'da ortaya koyulan
eşitliğin istisnası olan ayrımcılığın gerekçelerinin tutarlı olmadığını
düşünüyorum. Bu yüzden üniversitenin ırk temelli ayrımcılığının yasalar
önünde bireyler arası eşitliği koruyan Anayasa'nın 14. maddesine aykırı
olduğu kanaatindeyim.   

------------------------------------------------------------------------

[\* ]{.mark .has-inline-color
style="background-color:rgba(0, 0, 0, 0);color:#851616"}Arş. Görevlisi,
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Felsefesi ve
Sosyolojisi Ana Bilim Dalı, fatih.culhacilar@ikc.edu.tr, ORCID:
0000-0001-5452-4940.

1. [[https://www.nytimes.com/2019/03/12/us/admissions-scandal.html?auth=login-google1tap&login=google1tap](https://www.nytimes.com/2019/03/12/us/admissions-scandal.html?auth=login-google1tap&login=google1tap%20(Erişim%20Tarihi%2010.07.2024).;%20Daha%20detaylı%20bilgi%20için%20bkz.%20Michael%20J%20Sandel,%20The%20Tyranny%20of%20Merit:%20What’s%20Become%20of%20the%20Common%20Good?%20(Penguin%20Books%202021)%207–9.){.ek-link}
 (Erişim Tarihi
 10.07.2024)[.](https://www.nytimes.com/2019/03/12/us/admissions-scandal.html?auth=login-google1tap&login=google1tap%20(Erişim%20Tarihi%2010.07.2024).;%20Daha%20detaylı%20bilgi%20için%20bkz.%20Michael%20J%20Sandel,%20The%20Tyranny%20of%20Merit:%20What’s%20Become%20of%20the%20Common%20Good?%20(Penguin%20Books%202021)%207–9.){.ek-link};
 Daha detaylı bilgi için bkz. Michael J Sandel, The Tyranny of Merit:
 What's Become of the Common Good? (Penguin Books 2021)
 7--9[.](https://www.nytimes.com/2019/03/12/us/admissions-scandal.html?auth=login-google1tap&login=google1tap%20(Erişim%20Tarihi%2010.07.2024).;%20Daha%20detaylı%20bilgi%20için%20bkz.%20Michael%20J%20Sandel,%20The%20Tyranny%20of%20Merit:%20What’s%20Become%20of%20the%20Common%20Good?%20(Penguin%20Books%202021)%207–9.){.ek-link}
 [↩︎](#15d0d6cb-82c2-4a1d-947f-2ed23d3fecd2-link){aria-label="Dipnot başvurusuna atla 1"}]{#15d0d6cb-82c2-4a1d-947f-2ed23d3fecd2}
2. [[https://www.cnn.com/2019/03/12/us/college-admission-cheating-scheme/index.html](https://www.cnn.com/2019/03/12/us/college-admission-cheating-scheme/index.html%20(Erişim%20Tarihi%2010.07.2024).){.ek-link}
 (Erişim Tarihi
 10.07.2024)[.](https://www.cnn.com/2019/03/12/us/college-admission-cheating-scheme/index.html%20(Erişim%20Tarihi%2010.07.2024).){.ek-link}
 [↩︎](#324ee4c9-7bb1-479e-b8df-25bbfd88983c-link){aria-label="Dipnot başvurusuna atla 2"}]{#324ee4c9-7bb1-479e-b8df-25bbfd88983c}
3. [[https://tr.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/91/abd-anayasasi.pdf](https://tr.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/91/abd-anayasasi.pdf%20(Erişim%20tarihi%2010.07.2024).){.ek-link}
 (Erişim tarihi
 10.07.2024)[.](https://tr.usembassy.gov/wp-content/uploads/sites/91/abd-anayasasi.pdf%20(Erişim%20tarihi%2010.07.2024).){.ek-link}
 [↩︎](#cfe14cd2-f233-4428-b9cc-e432bdf3d2d8-link){aria-label="Dipnot başvurusuna atla 3"}]{#cfe14cd2-f233-4428-b9cc-e432bdf3d2d8}
4. [Michael J Sandel, Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir? (7.
 Baskı, Felix Kitap 2019) 223.
 [↩︎](#0e0ad0c1-021f-4467-9332-8595e9dc5b31-link){aria-label="Dipnot başvurusuna atla 4"}]{#0e0ad0c1-021f-4467-9332-8595e9dc5b31}

:::: {.wp-block-columns .is-layout-flex .wp-container-core-columns-is-layout-1 .wp-block-columns-is-layout-flex style="border-width:1px;padding-top:var(--wp--preset--spacing--30);padding-right:var(--wp--preset--spacing--30);padding-bottom:var(--wp--preset--spacing--30);padding-left:var(--wp--preset--spacing--30)"}
::: {.wp-block-column .is-layout-flow .wp-block-column-is-layout-flow style="flex-basis:100%"}
**Atıf Önerisi:** Culhacılar, F. (2024) "**Students for Fair Admissions,
Inc. v. President and Fellows of Harvard College Kararının
İncelemesi**", *Şerh*. doi:
[10.59350/94k98-res28](https://doi.org/10.59350/94k98-res28).
:::
::::

:::::::: {.wp-block-columns .is-layout-flex .wp-container-core-columns-is-layout-2 .wp-block-columns-is-layout-flex style="border-width:2px;margin-top:0;margin-bottom:0;padding-top:var(--wp--preset--spacing--40);padding-right:var(--wp--preset--spacing--50);padding-bottom:var(--wp--preset--spacing--40);padding-left:var(--wp--preset--spacing--50)"}
::: {.wp-block-column .is-layout-flow .wp-block-column-is-layout-flow}
#### Yeni yazılardan ve gelişmelerden haberdar olmak için mail adresinizle kayıt olabilirsiniz. {#yeni-yazılardan-ve-gelişmelerden-haberdar-olmak-için-mail-adresinizle-kayıt-olabilirsiniz. .wp-block-heading}
:::

:::::: {.wp-block-column .is-layout-flow .wp-block-column-is-layout-flow}
::::: {.iframe}
You need to enable JavaScript to run this app.

::: {.iframe}
:::

::: {#root style="height:100%;width:100%;overflow-x:hidden"}
:::
:::::
::::::
::::::::